Τι γίνεται με το project Αστυπάλαια, 2 χρόνια μετά;

Στις αρχές Ιουνίου του 2021, ξεκίνησε και επίσημα το project μετατροπής της Αστυπάλαιας σε “έξυπνο” και αειφόρο (sustainable) νησί. Το Volkswagen Group έριξε την πρόταση, το ελληνικό κράτος την αποδέχθηκε και το εγχείρημα ξεκίνησε. Πλέον συμπλήρωσε τα δύο χρόνια και εκτός των όσων θα διαβάσετε παρακάτω, το σίγουρο είναι οτι έβαλε το μικρό (σε πληθυσμό) νησί των Δωδεκανήσων στον παγκόσμιο “χάρτη”. Όχι απαραίτητα τον τουριστικό χάρτη, αλλά σίγουρα έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών οργανισμών και φορέων, οι οποίοι αναμένουν να διαπιστώσουν πως θα εξελιχθεί και ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα μια επένδυσης της τάξεως των €10-15 εκ. Με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από την έναρξη του “project Αστυπάλαια”, λοιπόν, βρεθήκαμε στο νησί ως καλεσμένοι της Kosmocar, για να ενημερωθούμε -και να σας ενημερώσουμε- για την πρόοδο του εγχειρήματος.

Τα “Media Days” ήταν διεθνή καθώς τα προηγούμενα 24ωρα προηγήθηκε το briefing και η ξενάγηση των μεγάλων Μέσων του εξωτερικού, ακόμα μια αφορμή να “παίξει” η Αστυπάλαια ως είδηση σε πολλές χώρες. Ήρθαμε, είδαμε και απήλθαμε και στη συνέχεια θα σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας…

Year 2 of… X

Ομολογώ πως πριν το μικρό μας ελικοφόρο αεροπλάνο προγειωθεί στην Αστυπάλαια, δεν ήξερα ακριβώς τι να περιμένω. Αρκετό καιρό διαβάζουμε και ακούμε για το project, αλλά μόνο από κοντά μπορείς να αντιληφθείς τι έχει μεγάλη σημασία και τι όχι. Η Αστυπάλαια έχει πληθυσμό 1.336 κατοίκων (απογραφή 2021), είναι ένα μεσαίας έκτασης νησί (97 τ.χλμ.), αλλά με ελάχιστους οικισμούς. Πολλά περισσότερα είναι τα αιγοπρόβατα (περί τις 13.000) που ζουν σε αυτό, ενώ δεν έχει ιδιαίτερα “βαρύ” τουρισμό, με το κύριο μέρος της σεζόν να διαρκεί 40-50 ημέρες και περίπου 36.000 τουρίστες να πατούν το έδαφός του σε ετήσια βάση. Ήταν, λοιπόν, μια καλή βάση για ένα τέτοιο project μικρής κλίμακας, ώστε να διαπιστωθεί αν μπορεί να λειτουργήσει και σε άλλα νησιά/Δήμους. Το μνημόνιο συνεργασίας για το project έχει ισχύ μέχρι το 2026. Έπειτα… “ποιος ξέρει”; Αυτό ακούσαμε, κατά λέξη, κατά την ενημέρωσή μας από τους ανθρώπους του Volkswagen Group και της Kosmocar. Μπαίνουμε αισίως στο 3ο έτος, λοιπόν, από τα τουλάχιστον 5.

“Έξυπνο”…

“Έξυπνο” και “αειφόρο”. Το πρώτο σκέλος αναφέρεται κυριως στο κομμάτι του mobility. Η Αστυπάλαια έχει το στόλο οχημάτων που, λίγο έως πολύ, θα περίμενε κανείς. Περίπου 1.500 οχήματα, με μεγάλο μέσο όρο ηλικίας, αγροτικά pickups, μικρά επιβατικά, αρκετές μοτοσυκλέτες (κυρίως σκούτερ και “παπιά) αλλά και γουρούνες, φυσικά. Μέχρι και ένα αγέραστο… Pony (Citroen), είδαμε, δείγμα της φιλοσοφίας “αν δεν χαλάει, μην το αλλάζεις”. Οι αποστάσεις είναι γενικά μικρές έως πολύ μικρές και πρακτικά σε 5-15′ είσαι σχεδόν σε κάθε σημείο ενδιαφέροντος του νησιού, από όπου κι αν ξεκινάς. Τουλάχιστον εκτός του “peak” της τουριστικής περιόδου, οπότε σίγουρα οι χρόνοι αυξάνονται λίγο.

Ο στόχος, λοιπόν, ήταν να λειτουργήσει στην Αστυπάλαια ένας στόλος ηλεκτρικών οχημάτων, τα οποία είτε θα λειτουργούσαν ως διαμοιραζόμενα (shared), είτε ως mini-buses. Φυσικά, στόχος είναι και η αντικατάσταση των παλιών, θερμικών Ι.Χ. με ηλεκτρικά. Έτσι, η επιδότηση του Κινούμαι Ηλεκτρικά ΙΙ για την Αστυπάλαια φθάνει το 40% επί της ΛΤΠΦ με όριο τις €12.000, ενώ και VW Group – Kosmocar επιδοτούν επιπλέον την αγορά ενός VW Up!, ID.3, ID.4, ID.Buzz ή SEAT Mo 125 σκούτερ. Έτσι, το όφελος ξεπερνά ακόμα και τις €22.000 (ακόμα και για τους ιδιώτες), με προϋπόθεση προφανώς να είναι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού. Ενδεικτικά αυτό σημαίνει οτι μπορούν να αποκτήσουν π.χ. ένα ID.4 από €21.000 περίπου, αν αποσύρουν παλιό Ι.Χ. και πληρούν τις προϋποθέσεις για όλες τις πιθανές επιδοτήσεις. Θα δούμε στη συνέχεια τους “καρπούς” αυτής της πρωτοβουλίας…

…και “αειφόρο”.

Το δεύτερο σκέλος, αυτό της αειφορίας, αφορά την ενεργειακή αυτονομία του νησιού, αλλά με απεξάρτηση από την νυν μονάδα παραγωγής ενέργειας της ΔΕΗ, που βασίζεται σε καύση diesel. Έτσι, τόσο οι ανάγκες των EVs της Αστυπάλαιας, όσο και όλες οι ανάγκες των κατοίκων της σε ενέργεια, θα πρέπει να καλύπτονται από παραγωγή ΑΠΕ. Σαφώς το δυσκολότερο “στοίχημα”, αλλά όχι το μόνο δύσκολο, όπως διαπιστώσαμε.

Υπάρχει και ένας “αστερίσκος” που αφορά το μέλλον και συγκεκριμένα την αυτόνομη οδήγηση. Δεν περιλαμβάνεται στους βασικούς στόχους του project και πρόκειται για κάτι που αφορά ορίζοντα άνω των 5 ετών, ίσως πιο κοντά στα 10 έτη, όπως παραδέχθηκαν και οι άνθρωποι της VW. Οπότε το αφήνουμε στην άκρη, για τώρα…

Εξηλεκτρισμός

Ας τα πιάσουμε ένα-ένα, λοιπόν. Η προώθηση του εγχειρήματος, τα κίνητρα που δόθηκαν και οι προσπάθειες να πειστούν οι κάτοικοι για τα πλεονεκτήματα των EVs, είχαν ως αποτέλεσμα να υπάρχουν αυτή τη στιγμή 84 ηλεκτρικά οχήματα στην Αστυπάλαια. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και 8 οχήματα που παραχώρησε ο Όμιλος VW στο Δήμο, για χρήση από την Αστυνομία, το Λιμενικό, ως ασθενοφόρο κ.λπ. 51 οχήματα είναι Ι.Χ. ενώ και το μοναδικό μόνιμο ΤΑΞΙ του νησιού, πλέον, είναι ηλεκτρικό (ID.4). Ο απόλυτος αριθμός δεν είναι μεγάλος, αλλά αποτελεί σχεδόν το 5% του στόλου οχημάτων του νησιού, τη στιγμή που το ποσοστό EVs στην Ελλάδα είναι κάτω από 0,5%. Αυτό το 5% θα μεγαλώσει πολύ σύντομα με την παράδοση περισσότερων μοντέλων, αν και προφανώς θα απαιτηθεί χρόνος για να φτάσουμε σε πολύ υψηλά ποσοστά εξηλεκτρισμού του στόλου της Αστυπάλαιας. Πάντως, το “στατιστικό” που σίγουρα ξεχώρισε, είναι οτι τα τελευταία 2 χρόνια δεν έχει ταξινομηθεί κανένα νέο θερμικό όχημα στο νησί.

Στους στόχους, ωστόσο, περιλαμβάνεται και η μείωση των συνολικών Ι.Χ. του νησιού. Άρα το ποσοστό EVs θα αυξάνεται ταχύτερα από το αναμενόμενο. Το σκεπτικό είναι οτι χάρη στη διαθεσιμότητα διαμοιραζόμενων οχημάτων, η ανάγκη ύπαρξης Ι.Χ. για ορισμένους κατοίκους δεν θα είναι επιβεβλημένη. Θα περίμενε κανείς οτι οι μόνιμοι κάτοικοι ενός τέτοιου νησιού δύσκολα θα άλλαζαν συνήθειες, αλλά τελικά έχουν αρχίσει και πείθονται. Άλλωστε, είδαμε σε πρατήριο την “απλή” βενζίνη στα €2,15/lt…

AstyBUS

Και φτάνουμε στο κομμάτι του smart mobility, με το AstyMOVE. Το AstyMOVE χωρίζεται σε δύο σκέλη, το AstyBUS και το AstyGO. Είχαμε την ευκαιρία να τα δοκιμάσουμε αμφότερα, κατεβάζοντας το app στο κινητό και περνώντας κάποια στοιχεία μας μέσα, όπως και φωτογραφίες διπλώματος και ταυτότητας/διαβατηρίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Kosmocar, το AstyMOVE έχει “κατέβει” 7.771 φορές και υπάρχουν 2.813 λογαριασμοί χρηστών σε αυτό, από τον Ιούνιο του 2022 μέχρι σήμερα. Η πλειονότητα αυτών, βέβαια, αφορούν το AstyBUS. 1.762 χρήστες το τελευταίο έτος, εκ των οποίων 19% “ντόπιοι”, 47% Έλληνες τουρίστες και 34% ξένοι τουρίστες. Έχουν γίνει 27.327 διαδρομές και συνολικά 211.400 Km, ήτοι περίπου 7,5-8 Km ανά διαδρομή. Όσον αφορά τους μόνιμους κατοίκους, το 1/4 αυτών χρησιμοποιεί την υπηρεσία. Αξίζει να σημειωθεί οτι το AstyBUS λειτουργεί όλο το χρόνο ενώ το AstyGO μόνο κατά τη διάρκεια της σεζόν, δηλαδή Ιούνιο-Σεπτέμβριο.

Όπως ήταν αναμενόμενο, το AstyBUS “τρέχει” με ID.Buzz (και ID.4). Είναι το πλέον κατάλληλο όχημα για μια τέτοια υπηρεσία ridesharing, αν και δυστυχώς όχι στην 7θέσια έκδοσή του. Έχει, όμως, άπλετο χώρο για αποσκευές, όπως θα θυμάστε και από την πρόσφατη δοκιμή μας. Ο τρόπος λειτουργίας είναι απλός: Ανοίγεις το app, “καλείς” το όχημα απ’όπου κι αν βρίσκεσαι και το πολύ σε 15′ είναι εκεί για να σε παραλάβει. Η “κράτηση” μπορεί να γίνει μέχρι και 4 ώρες νωρίτερα από την ώρα παραλαβής. Έπειτα σε αφήνει στον προκαθορισμένο προορισμό και αποχωρεί. Το νησί χωρίζεται σε 5 “ζώνες” χρέωσης, με επίκεντρο τη Χώρα του. Επίσης υπάρχουν 27 “virtual” στάσεις, όπου το όχημα μπορεί να παραλάβει και να αποβιβάσει επιβάτες.

Το κόστος ποικίλλει, αλλά για να έχετε μια εικόνα, για τους μόνιμους κατοίκους θα αγγίζει πλέον τα €50/μήνα. Μπορεί να ακούγονται πολλά, αλλά θυμίζουμε οτι οι προορισμοί πρακτικά είναι λίγοι και €600 το χρόνο είναι κόστος που ούτως ή άλλως έχει ένα συμβατικό Ι.Χ., ακόμα και αν “κάθεται” (τέλη, ασφάλιση, συντήρηση κ.λπ.). Αν βάλουμε στην εξίσωση το κόστος χρήσης (καύσιμα), η πλάστιγγα γέρνει υπερ του AstyBUS. Το μειονέκτημα είναι οι ώρες λειτουργίες του, 07.00-20.00 από Σεπτέβριο έως Ιούνιο, άρα αν κάποιος θέλει να μετακινηθεί βράδυ, πρέπει να έχει δικό του όχημα ή να καλέσει το συμβατικό ταξί. Ιούλιο-Αύγουστο οι ώρες λειτουργίας είναι 07.00-02.00.

To θετικό feedback των χρηστών για το AstyBUS αγγίζει το 90%, αρκετά υψηλό. Δείχνει να έχει καλύψει ένα κενό που υπήρχε στην αγορά, ειδικά στο τουριστικό “peak”, όταν προφανώς 1-2 ταξί δεν αρκούν και η τοπική συγκοινωνία επίσης δεν μπορεί να διαχειριστεί τον φόρτο, κατά παραδοχή και της Δημοτικής αρχής. Ο στόλος του AstyBUS μετρά 2-5 οχήματα. Δύο ID.Buzz 365 ημέρες το χρόνο και τρία ID.4 επιπλέον για την τουριστική περίοδο. Τέλος, να σημειώσουμε οτι τα AstyBUS οχήματα έχουν ως βάση τους ένα “hub” που πρακτικά αποτελείται από ένα στέγαστρο, φωτοβολταϊκά panels στην οροφή του και μερικά AC wallboxes για την επαναφόρτισή τους.

AstyGO

Το AstyGO είναι το sharing κομμάτι του AstyMOVE, λειτουργεί μόνο Ιούνιο-Σεπτέμβριο και περιλαμβάνει ηλεκτρικά επιβατικά (ID.3, δοκιμή εδώ), ηλεκτρικά σκούτερ (Seat MO 125, δοκιμή εδώ) και ηλεκτρικά ποδήλατα (Ducati e-Scrambler, δοκιμή εδώ). Η χρήση του AstyGO είναι σαφώς μικρότερη με 209 χρήστες (Ιούνιο-Σεπτέμβριο 2022), εκ των οποίων το 93% ήταν τουρίστες. Έγιναν 487 διαδρομές και συνολικά 13.741 Km, ήτοι περίπου 28 Km ανα trip. Το AstyGO “τρέχει” λίγες ημέρες μέσα στο χρόνο αλλά είναι διαθέσιμο 24/7, καθώς δεν απαιτείται οδηγός σε υπηρεσία για να λειτουργήσει. Πρακτικά ανοίγετε το κινητό, εντοπίζετε το κοντινότερο όχημα που σας ενδιαφέρει, το “ξεκλειδώνετε” μέσω του app και ξεκινάτε τη διαδρομή σας. Υπάρχουν 15 virtual ζώνες στάθμευσης (Χώρα, λιμάνι, αεροδρόμιο και λοιπά σημεία ενδιαφέροντος), όπου θα βρείτε αλλά και θα πρέπει να ολοκληρώσετε το trip.

Ο στόλος του AstyGO περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή 8 VW ID.3, 6 Seat Mo 125 και 6 Ducati e-Scrambler. Να σημειωθεί οτι τα σκούτερ και τα e-bikes είναι διαθέσιμα μόνο από 09.00 έως 21.00, κυρίως για λόγους ασφάλειας αλλά και συντήρησης/φόρτισης. Ενώ για τα ID.3 υπάρχουν 15 σημεία στάθμευσης, για τα δίκυκλα υπάρχουν μόνο 2: Στο Λιμάνι και στη Χώρα. Αυτό έγινε καθώς το 80% των χρηστών στην πιλοτική φάση επέλεγαν να σταθμεύσουν στα σημεία αυτά.

Πως εφαρμόζεται η χρέωση; Είτε με το μοντέλο “pay per minute”, δηλαδή με μια “ταρίφα” κατά το ξεκλείδωμα και έπειτα χρέωση ανά λεπτό χρήσης, είτε αν θέλετε να κάνετε μεγαλύτερες διαδρομές ή να πάτε π.χ. για καφέ ή για μπάνιο σε κάποιο πιο μακρινό προορισμό, υπάρχει “πάσο” των 2 ή των 6 ωρών. Αυτό σημαίνει οτι δεν χρειάζεται απαραίτητα να σταθμεύσετε σε ένα από τα parking zones. Μπορείτε κάλλιστα να πάτε σε κάποιο άλλο προορισμό (π.χ. σε μια μακρινή παραλία), να κάνετε το μπάνιο σας και να επιστρέψετε. Απλώς, σε όλο αυτό το διάστημα το όχημα είναι δεσμευμένο από εσάς, το app “γράφει” και προφανώς σας συμφέρει το pass των 2-6 ωρών, όχι η χρονοχρέωση.

Οι υπηρεσίες θα είναι ενεργές από την Τρίτη 13/6 και τότε θα μπορείτε να δείτε όλες τις χρεώσεις, μέσα από το app. Ενδεικτικά, πάντως, θα αναφέρουμε οτι ένα pass 2 ωρών για ID.3 κοστίζει περί τα €25 ενώ για ένα e-bike, περί τα €16. Αν επιλέξετε χρονοχρέωση, το e-bike “ξεκλειδώνει” έναντι €3 και έπειτα κοστίζει €0,04 ανά λεπτό χρήσης. Να σημειωθεί οτι η χρήση κράνους είναι υποχρεωτική για τα δίκυκλα (κράνη υπάρχουν διαθέσιμα και τα e-bikes, στα αντίστοιχα docks).

Επίσης να σημειώσουμε οτι μπορείτε να δεσμεύσετε ένα όχημα έως και για 24 ώρες, όχι περισσότερο. Έτσι, πρακτικά, αποφεύχθη και το “conflict” με τις τοπικές επιχειρήσεις rent-a-car, που μπορούν να διαθέσουν οχήματα για περισσότερες μέρες. Μάλιστα, οι τοπικοί επιχειρηματίες είναι αυτοί που, κατόπιν συμφωνίας, έχουν αναλάβει τη συντήρηση και φόρτιση του στόλου του AstyGO. Το AstyBUS έχει “δικό του” προσωπικό, για την οδήγηση και τη φόρτιση αλλά και συντήρηση των οχημάτων.

Να σημειωθεί οτι πίσω από την πλατφόρμα και το app AstyMOVE βρίσκεται η ομάδα της Giravolta, με ανθρώπους της οποίας μιλήσαμε για λίγο στην Αστυπάλαια. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα, μπορείτε να παρακολουθήσετε και την σχετική παρουσίαση της εταιρείας στο πρόσφατο 3o Electric + Micro Mobility Forum που διοργανώσαμε στην Αθήνα.

Παραγωγή ενέργειας και φόρτιση

Γράψαμε αρκετά για το κομμάτι της έξυπνης κινητικότητας, το οποίο δείχνει οτι “πέτυχε”, δίχως αμφιβολία. Πάμε, όμως, και στο κομμάτι της αειφορίας και ιδίως της ενέργειας. Αν μη τι άλλο, ωραία τα παραπάνω, αλλά με την ενέργεια του νησιού να παράγεται μέσω καύσης diesel, η όποια “αειφορία” απλώς δεν υφίσταται. Η Αστυπάλαια είναι Μη Διασυνδεδεμένο Νησί (ΜΔΝ) και πρέπει να καλύπτει μόνη της τις ανάγκες της, ενώ δεν περιλαμβάνεται στα πλάνα διασύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο μέσω υποβρύχιου καλωδίου. Περίπου 2 Km από τη Χώρα και σχεδόν δίπλα στο οργανωμένο camping της Αστυπάλαιας, βρίσκεται η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ. Την επισκεφθήκαμε, είδαμε εκ των έσω πως λειτουργούν οι τεράστιες γεννήτριες πετρελαίου και μας μίλησε ο πολύπειρος υπεύθυνος του σταθμού, αλλά και εκπρόσωπος του ΔΕΔΔΗΕ.

Ετησίως, η Αστυπάλαια χρειάζεται 7.000 MWh. Βέβαια, τo “peak” της ζήτησης συμβαίνει τον Αύγουστο, αγγίζοντας τα 2,36 MW, ενώ το μέσο φορτίο της χρονιάς είναι μόλις 0,81MW. Για τα παραπάνω απαιτούνται 1.800.000 λίτρα diesel ετησίως, που κοστίζουν €2,1 εκ. και η καύση τους εκπέμπει 4.700 τόνους CO2. Υπάρχουν 4 κινητήρες V16 της Mitsubishi (μας αρέσει το τεχνικό κομμάτι, έστω κι αν πρόκειται για θερμικούς κινητήρες), νέας κατασκευής, οι οποίοι συντηρούνται in-house. Μάλιστα, είδαμε έναν από αυτούς εκτός λειτουργίας, μετά από “φρεσκάρισμά” του, αλλά και έναν που είχε αποσυναρμολογηθεί για συντήρηση. Η συνολική απόδοση αγγίζει θεωρητικά τα 5,1MW, αλλά αυτό προϋποθέτει την ταυτόχρονη λειτουργία όλων των γεννητριών σε πλήρη ισχύ (περίπου 1,2 MW έκαστη). Φυσικά αυτό δεν είναι πάντα εφικτό και οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού οδηγούν σε μικρότερη απόδοση για λόγους αξιοπιστίας (περίπου 0,8MW έκαστη). Τον Αύγουστο, στο peak, λειτουργούν ταυτόχρονα 3 γεννήτριες.

Η επιβεβλημένη λύση των ΑΠΕ

Τόσο απλά, λοιπόν, η ενέργεια που καλύπτει τις ανάγκες της Αστυπάλαιας προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Εδώ είναι μακράν και το δυσκολότερο κομμάτι του όλου project, από το οποίο κρίνεται συνολικά και η επιτυχία (ή η αποτύχια) του. Δεν υπάρχουν μονάδες ΑΠΕ στο νησί; Ανεμογεννήτριες δεν υπάρχουν για διάφορους λόγους, με τον σημαντικότερο να είναι οι αντιδράσεις των κατοίκων, οι οποίες ήταν έντονες όταν ξεκινούσε το project και σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν την εγκατάστασή τους. Αυτή η αντίδραση εισακούστηκε, άλλωστε η τοπική κοινωνία είναι μικρή και συσπειρωμένη, οπότε επιλέχθηκε η λύση των φωτοβολταϊκών.

Η Αστυπάλαια έχει μεγάλες, άγονες εκτάσεις και λόφους που μπορούν να δεχθούν κάποια μικρά πάρκα Φ/Β, χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας και η όψη του νησιού, ούτε να επηρεαστεί η τοπική χλωρίδα και πανίδα. Προς το παρόν υπάρχει μόνο η μικρή εγκατάσταση των 20KW στην οροφή του AstyBUS hub, η οποία παράγει 31 MWh ενέργειας ετησίως, συν ένα πάρκο των 300KW. Πρακτικά τα Φ/Β στην Αστυπάλαια καλύπτουν τις ανάγκες φόρτισης του στόλου EVs που υπάρχει, αλλά αυτές είναι μόνο ένα μικρό κλάσμα των συνολικών αναγκών, ειδικά το καλοκαίρι. Εν ολίγοις, μόνο το 7% των αναγκών της Αστυπάλαιας καλύπτεται από ΑΠΕ, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 39% και στα υπόλοιπα ΜΔΝ (+Κρήτη), το ποσοστό φτάνει το 21%.

Ο υβριδικός σταθμός ενέργειας

Ένα project αειφορίας, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να μην προβλέπει λύση στο πρόβλημα αυτό. Η λύση είναι ένας υβριδικός σταθμός ενέργειας που θα αποτελείται από πάρκο Φ/Β δυναμικότητας 3,5MW, συν μια εγκατάσταση αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρίες χωρητικότητας 9,1MWh. Όταν αυτός ο σταθμός λειτουργήσει θα καλύπτει έως και το 60% των αναγκών του νησιού ετησίως. Προφανώς το ποσοστό θα φθάνει το 100% off-season, οπότε οι ανάγκες είναι μικρότερες. Οι μπαταρίες, αν είναι γεμάτες, θα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του νησιού για περίπου 10 ώρες, σε περίπτωση μειωμένης ηλιοφάνειας ή το βράδυ. Υπολογίζεται οτι θα εξοικονομηθούν περίπου 1.000.000 lt diesel ετησίως, η παραγωγή CO2 θα μειωθεί δραματικά, ενώ το κόστος παραγωγής ενέργειας θα μειωθεί κατά 22% (€325.000 ετησίως). Αν αναρωτιέστε γιατί ένα τόσο “μικρό” ποσοστό μείωσης κόστους, είναι επειδή έχουν συνυπολογιστεί τα κόστη δημιουργίας και λειτουργίας του υβριδικού σταθμού, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Ενδεικτικά, το κόστος MWh που δόθηκε ανέρχεται στα €165. Στη 2η φάση, η οποία θα επεκταθεί πέρα και από τη λήξη του project, το 2026, θα προστεθούν Φ/Β ώστε πάνω από το 80% των ετήσιων αναγκών να καλυπτεται από ΑΠΕ, μέχρι το 2030. Οι άνθρωποι της Αστυπάλαιας ελπίζουν οτι τότε θα παραμένει στην Αστυπάλαια μόνο μια γεννήτρια diesel που θα λειτουργεί μόνο ως backup και ελάχιστες ώρες μέσα στο έτος.

Και πάλι, ωραία όλα τα παραπάνω, αλλά γιατί δεν έχουν γίνει ήδη και πότε θα γίνουν; To project τρέχει από το 2021 και παρά τις fast track διαδικασίες αδειοδότησης και την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και επενδυτών, μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός της ΡΑΕ και ανάδοχος του έργου ορίστηκε η ΔΕΗ Ανανεώσιμες, η οποία θα πρέπει να ακολουθήσει αυστηρά το χρονοδιάγραμμα ώστε ο σταθμός να είναι σε λειτουργία μέχρι το τέλος του 2024. Μάλιστα, ήταν ο πρώτος διαγωνισμός για υβριδικό σταθμό ενέργειας στην Ελλάδα. Αντίστοιχοι υβριδικοί σταθμοί αναμένονται τα επόμενα χρόνια και σε 6 ακόμη ελληνικά νησιά.

Φόρτιση, V2G, έξυπνοι μετρητές

Όπως προείπαμε, τα EVs στο νησί πλέον πλησιάζουν τα 100. Σύμφωνα με τους ανθρώπους του σταθμού ενέργειας, δεν έχει παρατηρηθεί αξιοσημείωτη αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας εξ’αιτίας των EVs, προς το παρόν. Λογικό, καθώς οι διαδρομές είναι μικρές και χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε οτι το ID.3 που μας “πηγαινοέφερνε” όλη μέρα στην Αστυπάλαια κατά το media day (3 άτομα + αποσκευές, με κλιματισμό), κατανάλωσε συνολικά 30% της μπαταρίας του. Η μέση κατανάλωση στο dash ήταν 16,5 kWh/100 Km. Ακόμα και έτσι, όμως, κάπου πρέπει να επαναφορτιστούν όλα αυτά τα EVs.

Το εντυπωσιακό, λοιπόν, είναι οτι η Αστυπάλαια διαθέτει ίσως τη μεγαλύτερη αναλογία σημείων φόρτισης ανά EV (και ανά κάτοικο) στην Ελλάδα. Γι’αυτά τα 84 EVs υπάρχουν στο νησί 10 AC φορτιστές με 2 plugs έκαστος, άρα 20 σημεία φόρτισης. Επίσης υπάρχουν 18 ιδιωτικά wallboxes σε οικείες και επιχειρήσεις. Τέλος, υπάρχει και ένας 50άρης DC φορτιστής της ΔΕΗ Blue, o οποίος εξυπηρετεί τις ανάγκες του ηλεκτρικού ασθενοφόρου του νησιού (VW e-Crafter). Έτσι, ακόμα και τον Αύγουστο, αν τα οχήματα εκμεταλλεύονται τους διαθέσιμους σταθμούς φόρτισης, δεν τίθεται κανένα ζήτημα αυτονομίας και range anxiety. Βέβαια, όπως παραδέχεται και η Δημοτική Αρχή, δεν έχει ακόμα βρεθεί λύση στο ζήτημα του charger hogging, δηλαδή της κατάχρησης των σημείων φόρτισης αλλά και των θέσεων στάθμευσης που τα συνοδεύουν. Το δίκτυο έχει εγκατασταθεί από την Eunice αλλά η διαχείριση γίνεται από το Δήμο και μια πιθανή λύση, αφού τα idle fees δεν μπορούν να εφαρμοστούν, είναι η αστυνόμευση των φορτιστών και τα πρόστιμα για τους παραβάτες. Μάλλον δύσκολο το παραπάνω αλλά τουλάχιστον για τους “hot” φορτιστές κοντά στη χώρα και το λιμάνι, ίσως εφικτό.

Κάτι άλλο στο οποίο η Αστυπάλαια “διαπρέπει”, είναι η χρήση έξυπνων μετρητών ενέργειας. Ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα η διαδικασία προχωρά εξαιρετικά αργά, στο νησί ήδη το 100% των μετρητών είναι έξυπνοι, περί τις 2.000 μονάδες (της Armet). Έτσι, ήδη έχει επιτευχθεί πλήρως αυτός ο στόχος και ανοίγει το δρόμο και για το έτερο ζητούμενο, που είναι η εφαρμογή V2G (Vehicle-to-Grid), ώστε τα EVs του νησιού να λειτουργούν και ως μέσα αποθήκευσης ενέργεας. Αν π.χ. 200 οχήματα μπορούν να προσφέρουν ενέργεια στο δίκτυο, μιλάμε για περίπου 10 MWh ενέργειας, δηλαδή λίγο περισσότερες από των μπαταριών του μελλοντικού υβριδικού σταθμού.

Η τοπική κοινωνία

Αφήσαμε για το τέλος το σημαντικότερο: Την άποψη της τοπικής κοινωνίας για τα όσα συμβαίνουν στο νησί τα τελευταία χρόνια, αλλά και τις ανησυχίες τους για το μέλλον. Οι 24 ώρες μας στο νησί δεν ήταν αρκετές για να μπορέσουμε να μιλήσουμε αρκετά με τους κατοίκους, αλλά είχαμε μια εκτενή συζήτηση με το Δήμαρχο Αστυπάλαιας, Νίκο Κομηνέα, ενώ είδαμε και τα αποτέλεσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου πάνω στις απόψεις των μόνιμων κατοίκων για το project. Ξεκινώντας από την έρευνα, προβλέπει 3 φάσεις: Την πρώτη, πριν την έναρξη του project, την δεύτερη, το 2022-2023 και την τρίτη, το 2023-2024, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο και πως αλλάζουν οι απόψεις των κατοίκων αλλά και των τουριστών, όσο προχωρά το project.

Τον Ιούλιο του 2021 απάντησαν στο εκτενές ερωτηματολόγιο 221 κάτοικοι, ενώ την περίοδο 11/2022-01/2023, 211. Η μέση ηλικία τους ήταν 44 έτη. Τον Αύγουστο του 2022 απάντησαν 31 τουρίστες στην έρευνα, με μέση ηλικία τα 39 έτη και το 71% να έχει επισκεφθεί τουλάχιστον μια φορά ακόμη το νησί. Αντικειμενικά, το δείγμα των τουριστών είναι πολύ μικρό, σχεδόν αμελητέο, οπότε περισσότερο μας ενδιαφέρουν οι απαντήσεις των κατοίκων. Θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε τα (κατά τη γνώμη μας) σημαντικότερα ευρήματα, σε μερικά bullet points:

• Το 2021, το 56% των κατοίκων δεν ένιωθε αρκετά ενημερωμένο για το project, ενώ το 2022 το ποσοστό ήταν 16%.
• 79-83% των κατοίκων δήλωσε το 2022 ότι γνωρίζει καλά το project
• 55% των τουριστών δήλωσε οτι θα ξαναερχόταν στο νησί χάρη στο AstyMOVE
• 54% των κατοίκων το 2021 δήλωσε οτι το project θα συναντήσει μεγάλα προβλήματα
• Το 2022, το αντίστοιχο ποσοστά ήταν 18%.
• Το 84% των κατοίκων είχαν θετική άποψη για το project το 2022, ενώ αρνητική είχε το 4%.
• Η μεγαλύτερη δυσπιστία τους αφορούσε την “πράσινη” ενέργεια, με 9% αρνητικές απόψεις, έναντι 74% θετικών και 17% ουδέτερων.
• Το 73% των κατοίκων το 2022 πίστευε οτι το project θα βελτιώσει την προσωπική τους ζωή (από 65% το 2021)
• Ωστόσο, υπήρχε πτώση των ελπίδων για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου (76–>70%) και βελτίωση της οικονομίας του νησιού (76–>74%).
• Συνολικά οι απόψεις είναι θετικές (από 70-82%) για όλες τις πτυχές του project.
• Το 2021, το 40% των κατοίκων δήλωνε πρόθεση να αγοράσει EV μέσα στα επόμενα 3 έτη.
• Το 2022, το 26% των κατοίκων έχουν EV (23% e-car και 4% σκούτερ) και άλλο ένα 32% σκέφτονται να αποκτήσουν.
• Το 33% των κατοίκων έχουν ήδη δοκιμάσει τη χρήση EV (39% των τουριστών).
• Το 16% των τουριστών νοίκιασαν EV τον Αύγουστο του 2022, ενώ το 19% νοίκιασε συμβατικό όχημα.
• 100% των τουριστών είχε θετική άποψη για το AstyMOVE.
• Μεγάλο ποσοστό των κατοίκων ανησυχεί για την μη ύπαρξη εξειδικευμένου συνεργείου για EVs στο νησί.
• Το 28% των κατοίκων χρησιμοποιούν το AstyBUS, και το 72% εξ’αυτων το χρησιμοποιεί κάθε εβδομάδα.
• 97% των κατοίκων και 94% των τουριστών εξέφρασαν θετική άποψη για το AstyBUS.
• Το 75% όσων δεν χρησιμοποιούν AstyBUS, δεν το κάνει γιατί έχει ιδιόκτητο όχημα.
• Το 2022, το 100% των κατοίκων και το 88% των τουριστών είχε θετική άποψη για το AstyGO.
• Το 86% όσων κατοίκων δεν χρησιμοποιούν AstyGO, δεν το κάνει γιατί έχει ιδιόκτητο όχημα.

Στα “θετικά”, κάτοικοι και τουρίστες αναφέρουν τα αναμενόμενα (όσοι απάντησαν, φυσικά). Βελτίωση των μεταφορών, μειωμένη ηχορρύπανση, υπό προϋποθέσεις (ΑΠΕ) βελτίωση της ενεργειακής κατάστασης και αυτονομίας αλλά και μείωση του κόστους κ.λπ. Στα αρνητικά εκφράζονται επιφυλάξεις για τον τομέα της ενέργειας, όσο συνεχίζουν να λειτουργούν οι πετρελαιογεννήτριες, για τα κίνητρα των φορέων πίσω από το project, για το υψηλό κόστος αγοράς EV παρά τις γενναίες επιδοτήσεις, γιατί την αδυναμία των ηλικιωμένων κατοίκων να χρησιμοποιήσουν το app. Σημαντικό, επίσης, το οτι αναφέρονται άλλα προβλήματα του νησιού που χρήζουν αντιμετώπισης, όπως το πόσιμο νερό, η οδοποιία και το αποχετευτικό σύστημα.

Συνολικά, οι τουρίστες το 2022 δήλωσαν ικανοποιημένοι σε ποσοστό 55% από το project Αστυπάλαια, αλλά τα υπόλοιπα ποσοστά ικανοποίησης κυμαίνονται από 29% (για το e-rental) μέχρι 45% (για την ενημέρωση πάνω στο project). Το 39% έμεινε ικανοποιημένο από το AstyGO και το 42% από το AstyMOVE, ενώ το 45% από τις θέσεις και τον αριθμό των φορτιστών.

Όσο για τους κατοίκους, σήμερα το 79% έχει θετική άποψη για τα EVs, από 21% το 2021. Το 2021, το 53% είχε αρνητική άποψη για τις υπηρεσίες mobility που θα “έτρεχαν” στο νησί τους, ενώ πλέον το 84% έχει θετική άποψη. To 76% έχει θετική άποψη για τις υποδομές φόρτισης (από 51%) και το 74% για την πράσινη ενέργεια (από 59%).

Ο απολογισμός της διετίας

Πίσω από την “στατιστική” και τα ψυχρά νούμερα, βρίσκονται πάντα οι άνθρωποι. Άλλωστε, παρά τη σχετικά υψηλή συμμετοχή (περίπου το 1/5 των πραγματικών μόνιμων κατοίκων), μεγάλο ποσοστό τους δεν απάντησε στα ερωτηματολόγια. Πολλοί από αυτούς είναι άνθρωποι μεγαλύτερων ηλικιών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Στην συζήτηση που είχαμε μετά το τέλος των παρουσιάσεων με τον κ.Κομηνέα, αλλά και κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στην Αστυπάλαια, μπορέσαμε να φτάσουμε σε ορισμένα συμπεράσματα. Όσον αφορά το smart mobility, το project μπορεί ήδη να κριθεί επιτυχημένο σε μεγάλο βαθμό. Τα ποσοστά συμμετοχής και θετικών απόψεων των κατοίκων είναι εντυπωσιακά υψηλά και η άποψή τους για τα EVs έχει αλλάξει άρδην προς το καλύτερο. Ώς χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί το μοναδικό ταξί του νησιού, το οποίο πλέον είναι ένα ID.4 και οι ιδιοκτήτες… πίνουν νερό στο όνομα του project, παρά τις μεγάλες τους επιφυλάξεις, αρχικά. Ειδικά το AstyBUS δείχνει να λειτουργεί υποδειγματικά, αν και για το AstyGO σίγουρα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης.

Ωστόσο, πρακτικά εκεί τελειώνει ο απολογισμός του project μέχρι στιγμής. Οι αρχικές αντιδράσεις των κατοίκων, πριν το 2021, ήταν τεράστιες, κυρίως όσον αφορά το ευαίσθητο ζήτημα της ενέργειας και των ΑΠΕ. Η ιδέα ανεμογεννητριών στα υψώματα του νησιού ήταν πολύ ισχυρός παράγοντας ανησυχίας και επιφυλάξης, κάτι που κάμφθηκε χάρη στην εναλλακτική των Φ/Β. Ωστόσο, πλέον βρισκόμαστε στο άλλο άκρο, όπου οι κάτοικοι θεωρούν οτι η αντικατάσταση των γεννητριών diesel με ΑΠΕ καθυστερεί σημαντικά, με φόβο να μην ολοκληρωθεί εγκαίρως και το project να μείνει ημιτελές, ένα απλό πείραμα πάνω στον τομέα της κινητικότητας που εν τέλει δεν θα αφήσει κάτι το ουσιαστικό στο νησί τους.

Πέραν αυτού, υπάρχουν προβλήματα υποδομών στην Αστυπάλαια, τα οποία χρήζουν αντιμετώπισης άμεσα, έστω κι αν δεν συμπεριλαμβάνονται στους στόχους του project. Η έλλειψη πόσιμου νερού, η ανεπάρκεια του αποχετευτικού συστήματος και η μέτρια ποιότητα του οδοστρώματος είναι προβλήματα που αναγνωρίζει η Δημοτική Αρχή και προσπαθεί να λύσει, σύμφωνα με τον κ.Κομηνέα. Για το οδικό δίκτυο (του οποία τα “σημάδια” στα ελαστικά των EVs που είδαμε ήταν ορατά και… αισθητά, στις βόλτες μας), δεν έχουν γίνει ακόμα οι απαραίτητες ασφαλτοστρώσεις καθώς εκκρεμεί η ολοκλήρωση της υπογειοποίσης των καλωδίων ηλεκτροδότησης των νησιού. Για τις ανάγκες σε νερό έχει δημιουργηθεί ένα τεχνητό φράγμα σε ύψωμα της Αστυπάλαιας, το οποίο αρχίζει να αποδίδει, αλλά δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες, ειδικά το καλοκαίρι.

Αν κρατάμε κάτι το ενθαρρυντικό, είναι η πρόθεση της Δημοτικής Αρχής (αλλά και πολλών μόνιμων κατοίκων) να μην οδηγηθούν σε μια “έκρηξη” δόμησης και  επισκεψιμότητας τουριστών, αλλά να προσελκύσουν περισσότερους μόνιμους ή ημιμόνιμους κατοίκους, όπως ψηφιακούς νομάδες που μένουν για 5-6 μήνες το χρόνο στο νησί. Οι προθέσεις ενίοτε απέχουν από το τελικό αποτέλεσμα, αλλά η Αστυπάλαια παραμένει ένα σχετικά ήρεμο νησί του Αιγαίου, με ποιοτικό τουρισμό και σχετικά μικρότερη εξάρτηση από αυτόν, σε σύγκριση με άλλα ελληνικά νησιά.

Εν κατακλείδι, το project Αστυπάλαια δείχνει να επιτυγχάνει πρόοδο, για τα ελληνικά δεδομένα, μετά την πρώτη διετία του. Είναι ένα εξαιρετικό case study για την κινητικότητα που σίγουρα θα βρει εφαρμογές και στην υπόλοιπη Ελλάδα και δεν μπορούμε παρά να χαιρόμαστε που το βιώσαμε στα αρχικό του στάδιο.

Ωστόσο, κατέστη σαφές οτι το project θα κριθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από το σκέλος της βιωσιμότητας και συγκεκριμένα της ενέργειας και της αυτάρκειας/αυτονομίας του νησιού. Αν στο τέλος του 2024 ο υβριδικός σταθμός λειτουργεί και τον Ιούνιο του 2025, σε δύο χρόνια από σήμερα, επιτευχθούν οι στόχοι κάλυψης αναγκών από ηλιακή ενέργεια, τότε θα μιλάμε για επιτυχία και οι κάτοικοι θα έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται ικανοποιημένοι. Σε αντίθετη περίπτωση, τότε ίσως κάνουμε λόγο για μια μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε.

Φυσικά, εξυπακούεται οτι το car sharing και το ridesharing θα πρέπει να παραμείνουν στην Αστυπάλαια, ακόμα και μετά το τέλος του project, ανεξαρτήτως του ποιος θα το “τρέχει”. Ειδάλλως και πάλι θα μείνει στην ιστορία ως ένα πείραμα μέσω του οποίου εξήχθησαν συμπεράσματα, αλλά δεν άφησε παρακαταθήκη στον τόπο όπου εφαρμόστηκε.

Αποχωρήσαμε από την “πεταλούδα” του Αιγαίου με θετικές απόψεις και αισιοδοξία για το μέλλον του νησιού, αλλά αυτό θα κρίνεται χρόνο με το χρόνο…